هزاران کیت تشخیصيۀ ویروس کرونا مفقود شده‌اند

سندهای بدست آمده نشان می‌دهند که هزاران کیت‌ تشخیصیه عادی و سریع از کمک‌های اختصاص یافته برای مبارزه با ویروس کرونا در افغانستان، حیف‌ومیل شده‌اند.

به گزارش افغان نیوز؛ یافته‌های «افغان نیوز» نشان می‌دهد که هزاران کیت تشخیصیۀ ویروس کرونا از کمک کشورهای امارات متحدۀ عربى، ایران، روسیه، بانک انکشاف اسلامی و UNDP در وزارت صحت عامه موجود نیستند.

در کاپی فهرست «کمک‌های کشورهای بیرونی برای افغانستان در بخش کیت‌های تشخیصیه ویروس کرونا» که وزارت صحت عامه به دسترس آژانس افغان نیوز قرارداده، گفته شده است: «کیت‌های تشخیصیه برای وزارت صحت عامه از سوی موسسات WHO، UNDP، یونیسف و اتاق تجارت و کشورهای آذربایجان و چين، آژانس بین المللی اتومی، شرکت های نوید هیواد و آموترکس، قرارداد و کمک شده است.»

طبق معلومات وزارت صحت عامه:

کشور چین و اتاق های تجارت: 23600 عدد سمپل VTM

UNDP  20 کیت سمپل گیری VTM

کیت تشخیصیه DNA-RNA 10 کمک آژانس اتومی

کیت تشخیصیه کرونا حاوی 10 کارتریج کمک یونیسف: 500 کیت.

رپيد تست قرارداد شرکت های نوید هیواد و اموترکس: 111000 تست.

کمک سازمان صحی جهان2000   عدد (VTM)

کیت RNA اکسترکشن 250 تسته کمک WHO 719 کیت.

کیت RNA اکسترکشن 250 تسته کمک WHO 80  کیت.

تست کوید 19 کمک کشور آذربایجان 2175 عدد.

اما لیستی از کمک‌های موسسات و کشورها در بخش مبارزه با کووید-۱۹ که در سایت وزارت مالیه  منتشر گردیده، نشان می‌دهد:

امارات متحده عربی به ارزش سه میلیون دالر«۵۰ هزار کیت تشخیصیه ویروس کرونا»؛

ایران پنج هزار کیت تشخیصیه ویروس کرونا؛

روسیه به تاریخ ۲ جون ۲۰۲۰ پنج هزار کیت تشخیصیه؛

بانک انکشاف اسلامی به ارزش ۳۰۰ هزار دالر امریکایی کیت‌های تشخیصیه ویروس کووید-۱۹؛

از بودجه داخلیUNDP به ارزش ۲.۴۵ میلیون دالر از طریق نهاد بین المللی اسلامی فرهنگ و تعلیمی کیت های تشخیصیه و لوازم طبی محافظتی؛ با وزارت صحت کمک نموده اند.

در این لیست وزارت مالیه آمده است که علاوه بر دیگر کمک‌های موسسات و کشورهای همکار در بخش مبارزه با کووید-۱۹ برای افغانستان، مشخصاً کیت‌های تشخیصیه به ارزش میلیون‌ها دالر با وزارت صحت عامه نیز کمک شده است.

هرچند در لیست وزارت صحت عامه، کیت‌های کمک شده از سوی امارات متحدۀ عربی، روسیه، ایران، بانک انکشاف اسلامی و UNDP موجود نیست؛ اما یافته‌های افغان نیوز نشان می‌دهد که:

۱-  با شیوع بیماری کرونا در افغانستان و کمبود شدید کیت‌های تشخیص، کشور ایران به تاریخ (۹ثور ۱۳۹۹)، تعداد ۲۰۰۰ کیت تشخیص کرونا را به سفارت افغانستان در تهران تحویل داد و قرار شد سه هزار کیت دیگر را نیز به سفارت  افغانستان تسلیم دهد. یعنی در مجموع پنج هزار کیت تشخیص کرونا از سوی ایران، به افغانستان کمک شده است.

۲-  وحیدالله مایار سخنگوی پیشين وزارت صحت عامه، در ۱۳ حوت ۱۳۹۸ گفته بود که امارات متحدۀ عربی ۵۰ هزار کیت‌ تشخیص ویروس کرونا، به ارزش ۳ میلیون دالر امریکایی را به افغانستان کمک می‌کند.

۳- دمیتری الکساندروویچ ژیرنوف سفیر روسیه در کابل، به تاریخ (۲، جون ۲۰۲۰) بستۀ کمکی پنج هزار تست تشخیص ویروس کرونا را به دولت افغانستان تحویل داده است. بشیر نورمل معاون پالیسی و پلان وزارت صحت عامۀ کشور، هنگام تحویل‌گیری این بستۀ کمکی، خواهان همکاری‌های بیشتر روسیه در راستای مبارزه با ویروس کرونا در افغانستان شده بود.

۴- حسین افنی بوتسالی سفیر سازمان همکاری‌های اسلامی، در ۱۷ جوزای ۱۳۹۹، بسته کمک‎‌های صحی که از سوی این سازمان به دولت افغانستان کمک شده بود را به وزارت صحت عامه تحویل داد. در آن زمان، «بانک انکشاف اسلامی اعلام کرده بود که مبلغ ۲ عشاریه ۲ بیلیون دالر را برای اعضای سازمان همکاری‌های اسلامی، در امر مبارزه با ویروس کرونا اختصاص داده است.»  که در این میان، ۳۰۰ هزار دالر به منظور تهیۀ کیت‌های تشخصیۀ کرونا برای افغانستان در نظر گرفته شده‌بود.

۵- نهاد بین المللی اسلامی فرهنگ و تعلیمی، به ارزش ۲.۵ میلیون دالر در بخش کیت‌های تشخیصیه و لوازم طبی محافظتی، به وزارت صحت عامۀ افغانستان کمک نموده است.

یافته‌های افغان نیوز نشان می‌دهد که هرگاه تمامی کیت‌های کمک‌ شده از سوی کشورها و نهادهای یادشده به افغانستان، با لیستی که وزارت صحت عامه به افغان نیوز فرستاده است مقایسه شود، تفاوت فاحش در موجودیت کیت‌های تشخیصیه در این وزارت، دیده می‌شود.

بر اساس معلومات ارائه شدۀ وزارت صحت عامه، از آغاز موج اول کرونا تا اکنون ۱۲۴۹ کیت و ۱۳۶۶۰۰ عدد کیت سمپل گیری VTM، به شفاخانه‌های مرکزی و ولایات مختلف توزیع شده است، که در حال حاضر در گدام‌های آمریت ستاک مرکزی این وزارت، از کیت تشخیصیه DNA-RNA 250 تسته کمک آژانس اتومی، 10 کیت آن موجود است.

همچنان به اساس لیست یاد شده، ۱۹۷۷ عدد تست کوید-۱۹ کمک کشور آذربایجان و از رپید تست قرارداد شرکت‌های نوید هیواد و اموترکس، ۹۱۵۸ تست نیز موجود می باشد.

طبق معلومات وزارت صحت عامه از آغاز شيوع ويروس کرونا در افغانستان تا کنون ٦٩٣٧٢٣ تن تست و سمپل‌گيرى شده اند که نتيجه ١٤٥٠٠٨ تن آن مثبت مي‌باشد.

قابل ذکر است، ارقام دقيق مواد سمپل‌گيرى که در داخل يک موجود مي‌باشد، روشن نيست؛ چون در هر کيت ارقام مختلف مي‌باشد.

تفاوت در دو قرارداد خرید تست‌های کووید-۱۹ وزارت صحت

سندهایی که به دسترس افغان نیوز قرار گرفته، نشان می‌دهد که در قیمت خرید کیت‌های تشخیصیۀ سریع ویروس کووید-۱۹ که از بودجۀ وزارت صحت عامه صورت گرفته، در مقایسه با نرخ بازار تناقض وجود دارد.

طبق اسناد دست داشته، در لیست قراردادهای وزارت صحت عامه که ۱۰۰ هزار تست ریپد‌ برای تشخیص ویروس کرونا تهیه و تدارک گردیده، فی کیت به قیمت۴۳۸.۹ افغانی خریداری شده است؛ درحالیکه همین کیت در بازار فعلی بین ۳۹۰ الی ۴۰۰ افغانی به فروش میرسد.

بنابراین، مجموع قیمت۱۰۰ هزار تست ریپد در لیست قراردادهای وزارت صحت عامه، ۵۷۰ هزار دالر معادل۴۳۸۹۰۰۰۰ افغانی ذکر شده است؛ درحالیکه به اساس نرخ بازار حدود ۴۰ میلیون افغانی می‌شود؛ یعنی در این قرارداد حدود ۴ میلیون افغانی با نرخ امروز بازار تفاوت وجود دارد.

قابل ذکر است که این قرارداد، بر اساس منبع واحد و بدون طی کردن روند داوطلبی با شرکت خصوصی نوید هیواد، به تاریخ ۱۰/۳/۱۳۹۹ انجام شده است. اما در متن قرارداد، این شرکت به عنوان برنده اعلام شده است.

به همین گونه در قرارداد دیگر این وزارت، ۱۰ هزار ریپد تست به اسم (تست سریع برای اسکرینینگ مبتلایان به ویروس کرونا) هر تست به قیمت ۱۱۷۳ افغانی تهیه و تدارک شده است.

در مجموع قیمت ده هزار تست سریع، به ۱۱ میلیون و ۷۳۰ هزار افغانی بالغ می‌شود؛ درحالیکه فی عدد همین کیت‌ها در بازار فعلی به قیمت ۴۰۰ افغانی به فروش می‌رسد.

از سویی هم؛ در قرارداد دیگر این وزارت، هر تست سریع، به قیمت۴۳۸.۹ افغانی خریداری شده است.

یافته‌های پژواک نشان می‌دهد که تنها تفاوت قیمت میان دو قرارداد وزارت صحت عامه برای خرید هر تست سریع کووید-۱۹ مبلغ ٧٤٣ افغانی می‌باشد.

بناءً به رویت اسناد دست داشته، اگر نرخ قرارداد خرید ۱۰ هزار تست سریع ویروس کووید-۱۹ با قیمت امروز دربازار مقایسه گردد، دیده می‌شود که در این قرارداد، مبلغ ۷ میلیون و ۷۳۰ هزار افغانی به شرکت طرف قرارداد، اضافه تادیه شده است.

به همین گونه، هرگاه قیمت‌ها در دو قرارداد دیگر وزارت صحت عامه با هم مقایسه گردد، آنچه به دست می آید اینکه در قرارداد دوم، مبلغ ۷ میلیون و ۳۴۱ هزار افغانی به شرکت قراردادی اضافه تادیه گردیده است.

یافته‌های افغان نیوز نشان می‌دهد که این قرارداد نیز به اساس منبع واحد و بدون داوطلبی میان وزارت صحت عامه و شرکت تجارتی و لوژستیکی آموترکس، به تاریخ ۲۳/۲/۱۳۹۹ به امضا رسیده است.

نگرانی اتحادیه ادویه فروشان:

اسدالله کاکر رئیس اتحادیه ادويه فروشان افغانستان می‌گوید که در بخش تدارکات ادویه، هیچگاه وزارت صحت عامه با این اتحادیه قرارداد نکرده است.

وی درصحبتی با افغان نیوز گفته است که هرگاه قراردادهای بخش کرونا را وزارت صحت عامه به این اتحادیه می‌سپرد، اتحادیۀ ادويه فروشان افغانستان، در امر تهیه و تدارک مواد و دواهای مورد ضرورت مبارزه با کووید-۱۹، با این وزارت همکاری لازم می‌کرد و ممکن قیمت‌های به مراتب بهتر را به این وزارت پیشنهاد می‌نمود.

موصوف ضمن گلایه از وزارت صحت عامه که در گذشته نمایندۀ این اتحادیه را در داوطلبی های خویش دعوت نمی‌کرد، افزود: «متاسفانه شماری از شرکت‌ها، که به هدف گرفتن قراردادها جواز فعالیت خویش را اخذ می‌نمایند، برندۀ قراردادهای وزارت صحت عامه نیز می‌شوند.»

رئیس اتحادیۀ ادويه فروشان افغانستان، از شرکت‌های آموترکس و نوید هیواد، به‌عنوان مثال یاد کرد و گفت که این دو شرکت، عضویت اتحادیه دوا فروشان افغانستان را ندارند؛ اما هر دو برندۀ قراردادهای وزارت صحت عامه شده اند.

استفاده از کیت‌های غیر قابل اعتماد:

در زمان موج اول کووید-۱۹ در افغانستان، شفاخانه‌ها برای تشخیص ویروس کووید-۱۹، بیشتر از رپید تست، یا تست سریع استفاده کرده اند؛ تا اینکه ماشین های PCR و کیت های RNA تشخیصیه کرونا به افغانستان آمد.

داکتر سید محمد صدیق هاشمی مدیر یکی از لابرتوارهای خصوصی در کابل که در بخش کووید-۱۹ فعالیت دارد، در این مورد به آژانس افغان نیوز گفت که تست سریع یا رپید تست، همانگونه که از نام آن پیداست، در مدت زمان کم مشخص می‌کند که یک فرد به کرونا مبتلا است یا خیر، این تست‌ها در بازار با قیمت ارزان به وفور پیدا می‌شود و شفاخانه‌های دولتی نیز به میزان زیاد از این تست‌ها استفاده کرده اند.

او گفت که هرچند این تست در مدت ۱۵ دقیقه نتیجۀ بیمار را مشخص می نماید؛ اما به اساس بروشرهایی که این تست‌ها دارد، احتمال ۵ الی ۱۰ فیصد خطا در نتیجۀ آن متصور است.

به گفتۀ داکتر هاشمی، اگر ۱۰۰ مریض از طریق تست سریع لابرتوار شود، احتمال دارد که نتیجه ۵ الی ۱۰ تن آنها اشتباه باشد؛ به همین دلیل این تست برای سازمان جهانی صحت، قابل قبول نیست.

اما معلوماتی که وزارت صحت عامه در اختیار افغان نیوز قرار داده، گفته شده که ریاست عمومی طب معالجوی تاکید داشته که میزان دقت رپید تست‌ها در افغانستان، بر اساس بررسی‌های این ریاست پایین تر از ۸۰ درصد می‌باشد.

روی این اساس، از هر ۱۰۰ نفر که از طریق رپید تست، کووید-۱۹ خویش را لابراتوار کرده اند، بیش از ۲۰ تن آنها نتیجۀ اشتباه دریافت کرده اند.

نگرانی شهروندان از کمبود تست‌های تشخیصیه:

شماری از شهروندان کابل می‌گویند که در زمان موج اول ویروس کرونا، به دلیل کمبود تست‌های تشخیصیه کووید-۱۹ در شفاخانه‌ها، داکتران محرقۀ مریض را تست می‌گرفتند و در صورتی که تست محرقه فرد مثبت می‌بود، نتیجۀ کووید-۱۹ آنها را نیز مثبت اعلام می‌کردند.

اما بررسی‌های افغان نیوز نشان می‌دهد که در موج اول ویروس کرونا، برخی شفاخانه‌ها از تست‌های سریع استفاده می‌کردند.

داکتر هاشمی اما در مورد تست های PCR   گفت که در حال حاضر، در مسافرت‌ها و شفاخانه‌ها، بیشتر از تست‌هایRNA  یا PCR  استفاده می‌شود که این نوع تست، از نظر کیفیت به مراتب بهتر از تست‌های رپید است و مورد قبول سازمان جهانی صحت نیز می‌باشد.

به گفتۀ موصوف، هرچند تست‌های PCR حدود چهار ساعت را در بر می‌گیرد؛ تا نتیجۀ فرد را در مورد مصاب بودن و یا نبودن به کووید-۱۹ مشخص نماید؛ اما به دلیل اینکه دقت آن زیاد است، بیشتر در شفاخانه‌ها از این نوع تست استفاده می‌شود.

مسئولان وزارت صحت عامه، در اين مورد از ابراز نظر خوددارى کردند.

تيم مطبوعاتى وزارت صحت عامه، در اين مورد به پرسش‌های افغان نیوز پاسخ ندادند؛ اما بعد از گذشت چند روز، داکتر مصطفى رئيس مبارزه عليه کوويد- ١٩ وزارت صحت عامه را، براى پاسخگویى معرفى کردند.

داکتر مصطفى به افغان نیوز گفت: «من نمی‌توانم اين را تاييد کنم، زیرا اول باید معلومات آن‌ را چک کنم، اما اين خود زمان مي‌خواهد، من نميتوانم از هوا تاييد کنم.»

این درحالی است که فعلاً در شهرکابل، در کنار شفاخانه‌های افغان-جاپان، محمد علی جناح و شفاخانه صد بستر قصبه، تعدادی از شفاخانه‌های خصوصی نیز ویروس کووید-۱۹ را تشخیص می‌دهند.

این گزارش به همکاری آژانس خبری پژواک تهیه شده است.

گزارشگر؛ «لطیف یعقوبی»