مسؤلیت رضاکاران در وضعیت کرونایی و قرنطینه افغانستان

نویسنده: احمد هیواد رهیاب 

ره نیـــک مــردان آزاده گــیر                چو ایستاده‌ای دست افتاده گیر

بزرگ‌ترین ترس بشر از مرگ است و مهم‌ترین مسؤلیت وجدانی و انسانی بشر نیز نجات هم‌نوعان‌ شان از تهدید مرگ می‌باشد. تاریخ بشر از ۱۳.۷ میلیارد سال قبل تا کنون، پُر از فراز و نشیب‌ها، بحران‌ها، آفات طبیعی، جنگ‌ها، امراضِ همه‌گیر و صدها نوع ناگواری‌های دیگری بوده است. و اما بشر هرگز از تلاش دست نبرداشته و در هر شرایطی سعی کرده است تا برای درد هم‌نوعان خود، درمانی پیدا کنند. مسؤلیت درمان بشر را در طول تاریخ افرادی مختلفی بدوش داشته است. تعدادی با مبارزه علیه دشمنان بشریت، عدۀ با تدوین برنامه‌ها و استراتیژی‌ها، بعضی با کشف و اختراع راه‌های درمانی مختلف، تعدادی هم با وقایه و پیشگیری از مبتلا شدن با امراض و اکثراً هم با رسانیدن نان و آب و تغذیه گرسنگان و نیازمندان در نقاط مختلف جهان و در شرایط و اوضاع متفاوت، نوع دوستی از خود نشان دادند. برای این گروۀ از افراد در طول تاریخ، نام‌های متفاوت گذاشته اند؛ مانند داوطلب، ناجی، خادم، رضاکار و...، در این نبشته از واژه "رضاکار" برای توضیح و تشریح فعالیت‌های افراد یا گروهی می‌پردازیم که با میل و اراده خود بدون اجبار و دریافت پول، خدمات رضاکارانه و بشر دوستانه را انجام می‌دهند. و یا اینکه وقت، مال، سعی، و فکر خود را برای تحقق اهدافی که در آن خدمت فرد و جامعه در ابعاد مختلف نهفته است، صرف نمایند.

فرهنگ فعالیت‌های رضاکارانه در افغانستان بسیار نوپا است و همیشه مردم از دولت تقاضای کمک و حل مشکلات شان را دارند، اما در دو دهه اخیر جوانان با درک افغانستان، نقش فرهنگ کارهای رضاکارانه را برجسته نموده‌اند و به ترویج و نهادینه سازی این فرهنگ در بین مردم تلاش دارند.

در جوامع مختلف، در کنار نهادها و تشکل‌های رسمی فعال در زمینه خدمات رسانی و کمک‌های بشری به افراد نیازمند جامعه، گروه‌ها و تشکل‌های غیر رسمی و رضاکار نیز وجود دارند که به صورت خودجوش به ارائه خدمات برای نیازمندان می‌پردازند و تلاش می‌کنند تا دامنه امداد رسانی و کمک‌ها به دیگران را گسترده‌تر بسازند و از بروز فاجعه‌های بزرگ‌تر و وسیع جلوگیری نمایند.

در حال حاضر که اکثر کشورهای جهان و از جمله افغانستان که از شیوع ویروس کرونا رنج می‌برند و در صدد ساخت واکسین و دارو برای وقایه و درمان شهروندان هستند و اما متأسفانه تاکنون هیچ یک از کشورهای جهان مؤفق به ساخت واکسین و داروی نتیجه‌بخش نشده اند. افغانستان که از جمله کشورهای جهان سوم و فقیر جهان محسوب می‌گردد، با تأسف که تعداد افراد تحت تهدید شدید این ویروس کشنده بابت عدم تغذیه سالم و ضعف سیستم دفاعی بدن و کمبود مواد غذایی در هنگام قرنطینه شهرها، در این کشور زیاد است.

در این وضعیت تمام رضاکاران اعم از داکتران، رضاکاران محیط زیستی، رضاکاران مُبلغ و سایر رضاکاران مسؤلیت انسانی، وجدانی و اسلامی دارند تا برای نجات جان هموطنان خود و بشریت سعی و تلاش نمایند. در چنین شرایط داکتران به معالجه مریضان می‌پردازند، رضاکاران محیط زیستی در صدد پاکی و نظافت شهر و جاده‌ها هستند، رضاکاران مُبلغ برای شهروندان در مورد تهدید ویروس کرونا و راه‌های جلوگیری آن معلومات ارائه می‌کنند. تعدادی از رضاکاران هم هستند که نسبت به گروه‌های قبلی مسؤلیت بزرگ‌تر دارند و حتا می‌توان آنان را ناجی نامید. این گروه رضاکاران که هم اکنون در مرکز و ولایات فعالیت دارند، هدف اصلی شان، نجات آن عدۀ از هموطنان است که روزمزد کار می‌کنند، دست‌فروشی می‌کنند، گدا هستند و یا به هر نوعی در هنگام قرنطینه گرسنه اند و نیاز به نان و آب دارند. این رضاکاران صادق و با وجدان بیدار، از شهروندان سرمایه‌دار، تجار، افراد خییر، شرکت‌ها و مؤسسات ملی و بین‌المللی کمک‌های غذایی، مالی، ادویه‌جات، لباس و سایر لوازم مورد نیاز خانواده‌های فقیر و نیازمند را جمع‌آوری و با کمال صداقت و ایمان‌داری برای فقرا و نیازمندان با در نظرداشت اولویت، توزیع می‌کنند.

همچنین رضاکاران مسؤلیت دارند تا با ذکر دلایل دینی، انسانی و اجتماعی مردم را تشویق نمایند تا همسایه فقیر و گرسنه خود را در چنین شرایط دشوار که از ترس ویروس کرونا از خانه بیرون شده نمی‌توانند و ذخیره قبلی هم ندارند که از آن خانواده خود را تغذیه نماید، کمک‌های غذایی و مالی نمایند.

​کارها و فعالیت‌های رضاکارانه در جریان آفات و مصیبت‌های بزرگ و جنگ‌ها در کشورهای دیگر نقش زیادی داشته است. با اینکه دولت‌ها در مقابل شهروندان مسؤلیت دارند، اما در مصیبت‌ها و امراض بزرگِ چون شیوع ویروس کرونا که ابعاد فاجعۀ انسانی آن بزرگ است، نقش و اهمیت کارهای رضاکارانه و همیاری مردم از اهمیت بسزای برخوردار است.

بر بنیاد ادبیات اجتماعی اسلام، تمام افراد جامعه در برابر یکدیگر مسؤل هستند و وظیفه دارند که  به دردها، رنج‌ها و امراض همدیگر مطابق توان و استطاعت خویش رسیدگی کنند. بارزترین مصداق کمک انسان دوستانه و رضاکارانه در اسلام، کمک انصار به مهاجرین در ابتدای اسلام است که در هنگام ورد مهاجرین مکه به شهر مدینه، ساکنان مدینه (انصار) تمام دارای و اموال خود را با بیجا شدگان (مهاجرین) تقسیم کردند.

درب این مقاله را با نقل شعر زیبا و پُر مفهوم از سعدی که در واقع ترجمه و تفسیر احادیث، آیات و روایات است که در اسلام مبنی بر نوع دوستی و لزوم کمک به دیگران نقل شده و مسلمانان مسؤل و مکلف هستند که طبق محتوا و مفاد این دستور العمل‌ها، به تمام هم‌نوعان خود همکاری و کمک نمایند، بسته می‌نمایم.