فعالیت غیررسمی ده‌ها مدرسه‌ی دینی در کابل

یافته‌های مرکز خبرنگاری تحقیقی پیک نشان می‌دهد که در هفت ولسوالی شمال کابل، ۵۵ مدرسه‌ی دینی غیررسمی فعالیت دارند که در بسیاری از این مدرسه‌ها، بین ۱ تا ۷ فرد مسلح غیرقانونی به‌گونه‌ی آشکار حضور دارند.

به گزارش افغان نیوز: ولسوالی‌های میربچه‌کوت،‌ شکردره، قره‌باغ،‌ کلکان، استالف، فرزه و گل‌دره، هفت ولسوالی که در شمال کابل موقعیت دارند و بزرگ‌راه شمال افغانستان از همین ولسوالی‌ها می‌گذرد. در این میان قره‌باغ و شکردره، بیشترین مدارس را در خود دارند.

خبرنگار پیک به‌گونه‌ی مثال از یک مدرسه‌ی رسمی و چهار مدرسه‌ی غیررسمی در ولسوالی‌های شکردره و قره‌باغ، از نزدیک دیده و با شماری از شاگردان، آموزگاران و مسئولان این مدرسه‌ها گفت‌وگو کرده است.

یافته‌های پیک از منابع محلی می‌رساند که در هر یک از این ولسوالی‌ها، دو تا بیشتر از ۲۰ مدرسه‌ی دینی غیررسمی وجود دارد که در هرکدام آن، ۱۵۰ تا ۲۰۰ شاگرد‌ بین ۱۰ تا ۲۵ سال آموزش‌های دینی را فرا می‌گیرند. بسیاری از این شاگردان از ولایت‌های مختلف به ‌این مدرسه‌ها آمده‌اند.

یافته‌های پیک از داده‌ها و معلومات وزارت معارف، نشان می‌دهد که این مدارس نه‌تنها در وزارت معارف کشور ثبت و راجستر نیستند، بلکه نصاب آموزشی آن‌ها نیز توسط مسئولان و آموزگاران این مدارس، ترتیب و تدریس می‌شود.

یک تن از آموزگاران مدرسه‌ی دینی خصوصی (جامعه‌الاسلامیه) در ولسوالی قره‌باغ، می‌گوید که تدریس قرآن‌کریم، نیازی به ‌اجازه و ثبت و راجستر ندارد و آن‌ها به‌جز تدریس قرآن و مضامین دینی، فعالیت دیگری ندارند.

این آموزگار، همچنان تأکید دارد که نصاب آموزشی آنان در مقایسه با نصاب آموزشی مدرسه‌های دولتی، مکمل و پیشرفته است و به ‌همین دلیل، بسیاری از طالبان دین به‌جای مدرسه‌های دولتی به مدرسه‌های خصوصی رجوع می‌کنند.

اما وزارت معارف نمونه‌ای از نصاب آموزشی یکی ازاین مدرسه‌های غیررسمی را نادرست خوانده و تأکید دارد که فعالیت هرگونه نهاد آموزشی بدون مجوز رسمی این وزارت، غیرقانونی است.

خبرنگار پیک تلاش کرده که با هریک از شاگردان، آموزگاران و مسئولان این مدرسه‌ها گفت‌وگوی تصویری داشته باشد؛ اما بیشتر مسئولان این مدرسه‌ها نه‌تنها که حاضر به‌گفت‌وگو نشده‌اند، بلکه حتا مانع مصاحبه با آموزگاران و شاگردان مدرسه نیز شده‌اند.

مدرسه‌ی دینی جامعه‌الاحناف، یکی دیگر از مدرسه‌های غیررسمی در ولسوالی شکردره‌ی کابل است که نزدیک به 200 کودک و نوجوان هفت تا بالاتراز ۲۰ سال در آن مشغول آموزش‌های دینی هستند.

مفتی محمدنعمان، مسئول این مدرسه به خبرنگار پیک می‌گوید که این مدرسه بیشتر از ده سال به ‌این‌سو در بخش‌های آموزش قرآن و دیگر مضامین دینی فعالیت دارد.

او همچنان درباره‌ی افراد مسلح که در مقابل دروازه ورودی مدرسه مجهز با کلاشینکوف نشسته بودند، گفت که آنان زیر تهدید گروه ‌داعش قرار دارند و به‌خاطر حفاظت از خودشان افراد مسلح دارند.

درباره‌ی این‌که از کجا اسلحه به‌دست آورده‌اند؟ چه‌ مقدار اسلحه و مهمات با خود دارند و آیا جواز رسمی اسلحه دارد یا نه؟ چیزی نمی‌گویند. اما سخن‌گوی وزارت امور داخله‌ی کشور می‌گوید که جواز حمل هیچ‌گونه جنگ‌افزار به ‌این مدرسه‌ها داده نشده است.

محمد یعقوب ۱۲ ساله باشنده‌ی اصلی ولسوالی گذره‌ی ولایت هرات که از دو-سه ماه به‌ این‌سو در این مدرسه مشغول یادگیری حفظ قرآن‌کریم است، می‌گوید: «در منطقه ما هم مدرسه است، ولی پدرم خواست که در این‌جا سبق بخوانم».

به ‌گفته‌ی خودش، تا صنف پنجم در زادگاهش مکتب خوانده است؛ اما از این پس می‌خواهد که تنها حافظ قرآن‌ کریم باشد.

او گفت: «ازین پس نیازی به ادامه‌ی آموزش در مکتب ندارم».

مصارف و منابع مالی

شاگردانی ‌که دراین مدارس درس می‌خوانند، غذای سه وقت و خوابگاه‌شان نیز در داخل همین مدرسه‌ها فراهم می‌شود. شماری اندک از این مدرسه‌ها، از شاگردان‌شان دو تا سه هزار افغانی فیس سالانه می‌گیرند؛ اما در بیشتر مدرسه‌ها رایگان است.

با وجود این‌که خبرنگار پیک تلاش کرده است تا مصارف دقیق و منابع درامد این مدرسه‌ها را مشخص کند، ‌اما هیچ یک حاضر به ارائه پاسخ‌های دقیق در این باره نشده است. کرایه جایداد، کمک‌های مالی تاجران ملی و مواد خوراکی باشنده‌های محل، ظاهرا از منابع عمده‌ی مالی این مدرسه‌ها گفته شده است.

اما فوزیه ناصریار، عضو مجلس نمایندگان منبع درامد این مدرسه‌ها را مجهول می‌داند. به ‌گفته وی، احتمال دارد برخی از این مدرسه‌‌ها منابع مالی پنهان بیرونی ‌هم داشته باشند؛ ادعایی‌ که ازسوی مسئولان مدرسه‌ها رد شده است.

رابطه‌ی مدرسه و ناامنی

برخی از منابع محلی حضور افراد مسلح در مدرسه‌های غیررسمی ولسوالی‌های شمال کابل را، مشکوک توصیف کرده و این مدرسه‌ها را محل سربازگیری برای مخالفان مسلح دولت و دلیل ناامنی در حومه‌ی پایتخت می‌دانند.

شاه‌رسول فایق، ولسوال پیشین شکردره به‌ خبرنگار پیک می‌گوید که بسیاری از افراد مربوط به ‌این مدرسه‌ها جنگ‌افزار غیرقانونی دارند و هرازگاهی با پخش شب‌نامه‌ها و حمله‌های مسلحانه بر افراد دولتی و نیروهای امنیتی، امنیت را در منطقه مختل می‌‌کنند. آقای فایق، مسئولان محلی به‌ویژه نیروهای امنیتی را در امر نظارت از این مدرسه‌ها و جلوگیری از فعالیت مسلحانه و غیرقانونی آنان، عاجز و ناتوان دانسته، می‌افزاید که حکومت، هیچ کنترل و نظارتی برفعالیت این مدارس ندارد.

به ‌گفته‌ی یک منبع امنیتی در ولسوالی قره‌باغ که به‌دلیل نداشتن اجازه‌ی مصاحبه از سوی فرماندهی پولیس کابل از ذکر نامش خودداری کرده است، اطلاعات آن‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از افراد مسلح ساکن در مدرسه‌های مرکز و روستاهای این ولسوالی، مربوط به طالبان وگروه داعش‌اند. اتهامی‌که از سوی مسئولان مدرسه‌های غیررسمی رد شده است.

پولیس کابل در این باره چیزی نمی‌گوید، اما وزارت امور داخله افزایش حرکت‌های تخریبی و هراس‌افگنی را در برخی از ولسوالی‌های کابل می‌پذیرد و تأکید می‌کند که در نتیجه‌ی عملیات نظامی، تهدیدهای امنیتی در این مناطق کاهش یافته است. چیزی‌که برخی از نمایندگان مردم در پارلمان و باشنده‌های محل، نادرست می‌خوانند و نیروهای امنیتی را به ناتوانی در تأمین امنیت و جلوگیری از فعالیت افراد مسلح غیرمسئول و مربوط به گروه‌های مخالف دولت متهم می‌کنند.

فوزیه ناصریار، نماینده‌ی کابل در مجلس نمایندگان می‌گوید که نه‌تنها کودکان خردسال، بلکه شمار زیادی از جوانان و افراد ناشناس نیز از مناطق مختلف کشور در این مدرسه‌ها جابه‌جا شده و افزون‌ بر ترغیب و تحریک اذهان کودکان و نوجوانان به‌سوی افراطیت و خشونت، هرازگاهی دست به اعمال هراس‌افگنانه می‌زنند.

نورالله، باشنده‌ی مرکز ولسوالی شکردره می‌گوید که افراد مسلح مربوط به طالبان با پخش شب‌نامه‌های کتبی از آن‌ها خواسته‌اند که هرچه زودتر خانه‌های‌شان را ترک کنند.

او درحالی‌که به ‌گفته‌ی خودش، هیچ کار و وظیفه‌ای در هیچ نهاد دولتی ندارد و یک کسبه‌کار عادی است، می‌افزاید: «چندین خانواده از دوستان و نزدیکان ما به‌دلیل همین تهدیدها و شب‌نامه‌های طالبان، به [شهر] ‌کابل کوچ کردند و ماهم کوچ می‌کنیم».

مدرسه‌های رسمی و غیررسمی

یک مقام ارشد وزارت معارف، به ‌خبرنگار پیک می‌گوید که تنها ۷۳۳ مدرسه‌ی دولتی، ۷۸ مدرسه‌ی خصوصی، ۲۱۷ دارالحفاظ دولتی، ۲۶ دارالحفاظ خصوصی، ۸۱ دارالعلوم دولتی و ۲۸ دارالعلوم خصوصی در سراسر کشور، ثبت و راجستر این وزارت است.

اما به ‌گفته‌ی مسئولان وزارت حج و اوقاف، نزدیک به پنج هزار مدرسه و دارالحفاظ در سراسر کشور در این وزارت ثبت و راجسترند که ازاین میان، تنها ۳۶۸ مدرسه و دارالحفاظ جواز رسمی فعالیت از این وزارت با خود دارند و باقی هیچ‌گونه سند مجوز رسمی با خود ندارند.

هرچند وزارت حج و اوقاف، آمار دقیق‌تری از مدرسه‌های غیررسمی در اختیار ندارد و همچنان ذبیح‌الله عتیق، عضو کمیسیون امور دینی و فرهنگی مجلس نمایندگان، تعداد مدرسه‌های غیررسمی را چندین‌برابر و حتا بیش ‌از ده‌هزار مدرسه تخمین زده است. مسئولان وزارت معارف اما می‌گویند که بیش‌از سه‌ونیم هزار مدرسه‌ی دینی، دارالحفاظ و دارالعلوم خصوصی غیررسمی در سراسر کشور فعالیت دارند. آماری‌که به‌ گفته‌ی این مسئولان در حال تغییر و افزایش است و مسئولیت احصاییه و نظارت آن‌هم بر دوش وزارت حج و اوقاف نه، بلکه از مسئولیت‌های وزارت معارف است.

مسئولان برخی از مدرسه‌های غیررسمی مدعی‌اند که آن‌ها به‌دلیل نداشتن امکانات، نمی‌توانند جواز رسمی فعالیت به‌دست بیاورند. اما وزارت معارف با رد این ادعا، تأکید دارد که این مدرسه‌ها بنابر سه دلیل عمده، حاضر نمی‌شوند که در چوکات این وزارت فعالیت داشته باشند.

– داشتن جنگ‌افزار و افراد مسلح غیرمسئول؛

– منابع مالی پنهان و فرار از مالیه و حسابدهی؛

– نداشتن نصاب آموزشی منظورشده‌ی معارف کشور.

با آن‌که مسئولان مدرسه‌های غیررسمی در شمال کابل،‌ هرگونه رابطه و همکاری با گروه‌های طالبان و داعش را رد می‌کنند، اما برخی از شاگردان، آموزگاران و مسئولان این مدرسه‌ها، با آزادی بیان، حقوق بشر، آزادی‌های زنان و حتا درج نام مادر در شناسنامه‌ی شهروندان، مخالف‌اند.